“Series zijn de nieuwe avant-garde”, constateerde David Lynch onlangs in een interview. De filmmaker kan het weten. Hij zette met Twin Peaks, misschien wel de beste serie ooit, de standaard en werkt momenteel aan een vervolg. Ondertussen verschijnen er meer series dan ooit.
Dat is goed nieuws. Een serie past veel beter bij de netwerkmaatschappij waarin we leven dan bijvoorbeeld een film. Series zijn relatief kort, soms zelfs erg kort – Silicon Valley duurt per aflevering slechts een half uur – en passen altijd ergens tussendoor. Lekker makkelijk. Dat is niet wat Lynch met zijn constatering bedoelde. Hij ziet in series vernieuwende popcultuur of kunst, die in staat is de kijker anders te laten kijken naar de werkelijkheid.
Series houden ons, kortom, een spiegel voor. Zo gaat het populaire Walking Dead niet alleen over een zombie-apocalyps, maar verbeeldt het controleverlies waar we in onze huidige maatschappij mee worstelen. Inmiddels maken zombies plaats voor robots als populairste angstgegner. De series die het meeste recht doen aan de constatering van Lynch? Zonder twijfel True Detective en Wayward Pines.
Beide heel anders en toch vertellen ze hetzelfde abstracte verhaal: we hebben de controle over onze werkelijkheid verloren, we weten niet eens meer wat wel en niet waar is. Het fictieve dorpje Wayward Pines (FOX), gelegen in de wouden rond Seattle, is al vergeleken met het Twin Peaks van Lynch. Niets is wat het lijkt. Hoe meer je te weten komt, hoe onduidelijker de situatie wordt. Is het dorp een overheidsexperiment? De laatste plek op aarde waar mensen wonen? Precies zoals in onze huidige maatschappij: overheden, grote bedrijven en media vervormen de werkelijkheid tot er niets meer waar is en je zelfs begint te twijfelen aan jezelf. Komt best hard binnen.
Nog beter: True Detective (HBO), seizoen twee. Omschreven als een Lynch-verfilming van de nooit geschreven boeken van Bret Easton Ellis. Er is niets onduidelijks aan de verhaallijnen in True Detective. Slaapstad Vinci, ergens aan de rand van Los Angeles, is een directe afspiegeling van de wereld waarin we leven. Hard, oneerlijk en gedreven door hebzucht. True Detective is de rauwe werkelijkheid en juist daarom zo confronterend.
De hoofdrolspelers worstelen met het verleden en heden en je weet dat hier alleen radicale verandering verlichting kan bieden. Toch doen ze wat ze altijd al hebben gedaan: het destructieve systeem voeden dat hen naar de verdoemenis helpt. Als kijker ben je getuige, ingrijpen kun je niet. Pijnlijk. True Detective is als een keiharde klap in je gezicht, maar biedt ook verlossing. Als afstandelijk toeschouwer zie je waar het fout gaat, leer je dat onttrekken aan het mensonterende systeem niet onmogelijk is wanneer je radicaal voor jezelf kiest.
Dat is het avant-gardisme waar Lynch het over heeft. Beide series schuren, trekken, doen pijn én laten een uitweg zien. En daar word je wijzer van. Mijn advies? Wil je onze huidige maatschappij begrijpen en veranderen, kijk series.
DUIK DE DIEPTE IN:
Dossier over True Detective
Over Zombies in Pop-cultuur
Trailer van Wayward Pines:
