STORY-artwork-17

De nieuwe rol van de ontwerper als betekenisgever

Design Accelerationist

  • Theo Ploeg
  • New World Design
  • 4 min
  • Iedereen is een ontwerper, betogen Mieke Gerritzen en Geert Lovink in hun boek ‘Everyone is a Designer in the Age of Social Media’. Klopt. En dat geeft de professionele ontwerper een nieuwe rol.

     

    In 2000 schreef het duo een boek over hetzelfde onderwerp: ‘Everyone is a Designer! Manifest for the Design Economy’. Daarin stelden ze een manifest op dat inmiddels gemeengoed is geworden. Door de liberalisering van technologie kunnen we steeds meer zelf. Nieuwe media geven ons de mogelijkheid om ons eigen leven te ‘designen’. Ze stellen ons in staat zelf te publiceren en de manier waarop we onszelf tonen grotendeels vorm te geven.

     

    Dat deden eerst professionele ontwerpers voor ons. Na de tweede wereldoorlog ontwierpen zij producten en diensten voor een maatschappij gericht op massaconsumptie. Dat heeft ons geen windeieren gelegd. Onze maatschappij wordt overspoeld met ontelbare producten en diensten, relatief goedkoop en inwisselbaar.

     
     

    cool-simple-and-minimalist-desktop-wallpaper-rmpil

    Photo: Lifehack.org

     
     

    Met de opkomst van digitale media en internet in de jaren 1990 verandert dat langzaam. Iedereen kreeg de beschikking over middelen om te ontwerpen. Inmiddels is het vormgeven van een deel van ons leven algemeen bezit geworden. We profileren onszelf op social media, houden een eigen blog bij, maken vlogs en pimpen de spullen die we gebruiken.

     

    Goede ontwikkeling? Zeker. Meer autonomie en zelfbeschikking is voor iedereen een zegen. Betekent dat het einde van de geschoolde ontwerper? Zeker niet. Sterker nog: deze tijd vraagt om ontwerpers die juist niet meer meelopen aan de hand van technologische en economische verandering, die niet meer enkel gericht zijn op de opdrachtgever en eindgebruiker en de wereld achterlaten zoals ze reeds is.

     

    Er is behoefte aan ontwerpers die leidend zijn in plaats van volgend. Die een autonome visie hebben op de eigen ontwerppraktijk. Volgens Kees Dorst, dé design-professor van Nederland, wordt ontwerpen veel meer een aanpak dan een beroep. Een aanpak waarbij een probleem of mogelijkheid centraal staat, niet een eindoplossing.

     
     

    249bb8967cb9803816aa6edc32f381fc

    Photo: Lifehack.org

     
     

    Kunstacademies, de plek waar de meeste ontwerpers worden opgeleid, worstelen met die verandering en stellen zichzelf de vraag wat de rol van de kunstenaar en de toegepast kunstenaar (de omschrijving die ze er geven aan vormgevers en ontwerpers) is in een wereld waarin iedereen zelf aan de slag gaat. De discussies daarover op de vorig jaar gehouden conferentie ’Culture 3.0: Prosuming the Art Academy’ op de Koninklijke Academie voor Beelden Kunsten te Den Haag waren fel. Ook omdat de oude definities van kunstenaar en ontwerper niet meer voldoen om de nieuwe situatie te beschrijven.

     

    Een deel van de aanwezigen pleitte voor een herwaardering van de autonome kunstenaar die zichzelf buiten de maatschappij plaats en daarop artistiek reflecteert. De Duitse kunstenaar Jonathan Meese is daarvan een goed voorbeeld. Zijn werk is een abstracte weerspiegeling van de samenleving, die zonder specifieke kennis niet te doorgronden is.

     

    Een ander deel van de aanwezigen zag meer in de tegenovergestelde positie: de kunstenaar die midden in de maatschappij staat en daar ter plekke intervenieert. De kunstenaar als geëngageerd ontwerper. Een beetje activist en entrepreneur ook. Goede voorbeelden zijn de Nederlandse kunstenaars/ontwerpers Jonas Staal en Vincent W.J. van Gerven Oei. Beiden zijn niet alleen geëngageerd, maar interveniëren met hun werk direct in de werkelijkheid.

     
     

    vinyl-turntable_00451094

    Photo: Lifehack.org

     
     

    Mijn voorkeur gaat uit naar dat laatste standpunt. De wereld verandert te snel om aan de zijlijn te blijven staan. Gerritzen (directrice van het Museum of the Image in Breda) en Lovink (hoogleraar interactieve media aan Universiteit en Hogeschool van Amsterdam) constateren dat in hun boeken ook en betogen dat een ‘nieuwe’ ontwerper drie vragen moet beantwoorden: hoe kan design ons helpen onze weg te vinden in, ons thuis doen voelen in, en betekenis geven aan een wereld die continu in beweging is?

     

    Dat kan op verschillende manieren. Zo pakt de organisatie Next Nature het groot en behoorlijk abstract aan. Onder leiding van filosoof/kunstenaar/ontwerper Koert van Mensvoort laten zij op een best eenvoudige manier zien welke invloed technologische ontwikkeling op ons leven heeft. Boodschap? Niet bang zijn voor technologie, want dan gaat het juist mis.

     
     

    minimal-wallpapers-desktop-wallpaper-minimalist-funny

    Photo: Lifehack.org

     
     

    Seeed pakt het praktischer aan. Zij ontwierpen een telefoon die je helemaal zelf uit allerlei componenten samenstelt. Open source én modulair. Levert niet alleen veel speelplezier op, maar maakt je ook de baas over je eigen smartphone omdat je ‘m zelf in elkaar zet. Voor wie dat iets te veel pionieren is, biedt Fairphone, een project van Waag Society in Amsterdam, een alternatief: de eerste zo veel mogelijk slaafvrije en eerlijke geproduceerde smartphone.

     

    Kortom, de nieuwe rol van de ontwerper is die van richtinggever en betekenisgever in een wereld die voor steeds meer mensen op het persoonlijke vlak vorm te geven is, maar op maatschappelijk en wereldniveau steeds sneller verandert. Ontwerp je mee?

     

    Tags:
    LIKE KROOKS ALS JE ONS TOF VINDT: